موضوع تحقيق : هراس ( فوبي )

گرد آورنده : مصطفی نجفی

فهرست

مقدمه                                                                                                          3

تفسير رفتار گرايانه ترس                                                                                    4

تفسير روانكاوانه ترس                                                                                       5

چشم انداز فلسفي ترس                                                                                     7

تعاريف                                                                                                         8

تاريخچه                                                                                                         9

همه گير شناسي                                                                                            10

انواع هراسها                                                                                                 10

فوبي ساده                                                                                                   10

فوبي از حيوانات                                                                                            11

فوبي از بيماري                                                                                             12

فوبي خون                                                                                                   13

فوبي اجتماعي                                                                                             13

ترس از غذا خوردن در جمع                                                                              14

ترس از ازدحام                                                                                             15

گذر هراسي                                                                                                 15

فوبيها در دوران كودكي                                                                                  16

دلايل فوبي ها                                                                                           17

نشانه ها و علائم                                                                                       19

معيار هاي تشخيصي DSM-IV-TR براي هراس اختصاصي                                   20

معيار هاي تشخيصي DSM-IV-TR براي هراس اجتماعي                                    20

سبب شناسي                                                                                            21

عوامل زيستي                                                                                            21

عوامل رواني – اجتماعي                                                                              21

نظريه هاي شناختي – رفتاري                                                                         22

نظريه روانكاوانه                                                                                         23

ديدگاه شناختي                                                                                          24

سير و پيش آگهي                                                                                      24

زمينه هاي نظري درمان                                                                               25

معرفي درمان                                                                                           26

رويارويي مرحله به مرحله                                                                              27

طراحي تكاليف عملي                                                                                   27

رويارويي واقعي                                                                                          28

رويارويي تجسمي                                                                                        28

درمان گروهي و درمان دارويي                                                                        29

مقدمه

سوالی که به ناچار در بحث های  مربوط به اضطراب  پیش می آيد این است که چرا مردم این همه وقت صرف اندیش تهدیدهای مبهم میکنند در حالی که اینهمه خطرهای واقعی نگران کننده وجود دارد.شاید درجه ترسی که در مورد حادثه بلقوه زیان اوری احساس کنیم درابتدا به درجه تهدید ان ربطی ندارد.یاحتی به میزان اسیبی که تصورمیکنیم درصورت وقوع بدترین واقعه ممکن است متحمل شویم نیز مربوط نیست  بلکه به کیفیت تحریف واقعیت یا خود موقعت بستگی دارد.برای اینکه افراد مبتلا به هراس تنش وناراحتی شدیدی تجربه کنند لازم نیست درجوار شی یا موقعیت ترسناک باشند.شروع بسیاری ازهراسها انقدر تدریجی است که گفتن اینکه ایا عوامل تسریع کننده خاصی وجودداشته اند یا نه مشکل است.در موارد دیگرزمان ظاهری شروع(هرچند ضرورتا علت ان  نیست )میتواند به طورقیق معین شود{روانشناسی مرضی ساراسون}

تقریبا تمام افراد از چیزی می ترسند کسی که از هیچ چیز نترسد به احتمال زیاد حقیقت را نمی گوید حتی اگر دروغ نگوید نباید به او حسادت کرد زیرا ترسیدن فعالیتی بسیار مهم برای سلامت و زنده نگهداشتن افراد است اصطلاح ترس مرضی  یا فوبی به معنای ترس افراطی از یک موضوع .شرایط یا موقعیت خاصی و معین است .فوبی اختصاصی عبارت است از ترس شدید ومداوم از شی یا موقعیتی معین.

برای مثال ترس از ازتفاع انسان را از پرتاب شدن به پائین حفظ میکند وترسیدن از موجودات زهر دار انسان را از بیم انان نجات می دهد .ترس غیر عادی Phobia به حالتی گفته میشود که این ترس حالتی غیر منطقی به خود گرفته وزندگی روزمره شخصی را مختل کند .بعضی از افرادترسهایی چنان شدید دارند  که در تمام مدت به چیزی که از ان وحشت دارند فکر میکنند.اشخاصی که دچار ترس از عنکبوت هستند تمام سوراخهای ریز خانه را پرمیکنند تا عنکبوتی نتواند وارد خانه شود.{{phobiallst.com.psyonline.nl

تفسیر رفتارگرایانه هراس یا فوبی

یکی ار روش‌های روان‌درمانی موفق در مقابله با هراس‌های بیمارگونه چون هراس از محیط بسته و آسانسور و یا هراس از هواپیما و مار، شیو‌ه‌های مختلف «رفتاردرمانی» کلاسیک، کاربردی و یا ذهنی (شناختی) است. در نگاه مکاتب مختلف رفتاردرمانی، اصولاً سؤال اولیه این است که بیمار از «چه» هراس دارد. این مکتب علت این هراس را یا ناشی از حالت «شرطی شدن بیمار» به علت یک تجربه کابوس وار مانند گرفتاری چندساعته در آسانسور می‌داند؛ یا هراس از هواپیما و مار را ناشی از «یادگیری اجتماعی» و دیدن ترس افراد مورد اعتماد از این موضوعات و یادگیری هراس می‌بیند. یا هراس ناشی از ایجاد پیوندهای ذهنی میان موضوعات مختلف مانند یک امتحان و تصور شکست و بی‌آبرویی و ایجاد هراس از امتحان است. از این رو نیز این شیوه روان‌درمانی سعی می‌کند به انواع و اشکال مختلف، بر این حالت «شرطی شدن» و یا بر تصورات فاجعه‌‌آور و پیوندهای ذهنی ترس‌ساز چیره شود.

سه شیوه عمده این سیستم‌های روان‌درمانی به شرح ذیل است که البته به اشکال مختلف می‌تواند صورت گیرد. در حالت اول، شخص بیمار به همراه روان‌درمان‌گر به شکل یک دفعه و یا گام به گام با موضوع هراسناک مثل موش یا جمعیت روبه‌رو می‌شود تا بدین شکل هراس قدرتش را از دست بدهد.

در حالت دوم، به شیوه «عدم حساسیت سیستماتیک» و با تمرینات رفع هیجان و حساسیت، روان‌درمان به بیمار کمک می‌کند که هراس و اضطرابش را به کنترل خویش در آورد و سپس گام به گام به موضوع هراس‌انگیز نزدیک شود.

در حالت سوم و شیوه موفقیت‌آمیز «رفتارگرایی ذهنی» سعی می‌شود که ابتدا با گفت‌وگو موضوع هراس مشخص شود و سپس با تمرین‌های ذهنی هراس به کنترل شخص در آید. یا پیوند میان موضوع هراس مانند جمعیت و تصورات و حالات هراسناک چون لرزش، وحشت و تصورات وحشت‌انگیز شکسته شود.

یکی از شیوه‌های جالب این راه سوم، شیوه «عمل‌کرد پارادوکس» است. در این حالت، برای مثال به بیماری که از عنکبوت می‌ترسد، می‌گویند که خیال کند در تختش دراز کشیده است و ناگهان یک عنکبوت از بالا رو تنش می‌افتد. سپس یکی دیگر و باز هم یکی دیگر، تا جایی که تمام تخت و اطاقش را عنکبوت پر کند. به زبان ساده بیمار از لحظه‌ای به بعد به خود می‌گوید که «آب از سر گذشت، چه یک وجب و چه صد وجب» و کم‌کم حساسیتش را از دست می‌دهد. البته توجه به تحمل و توان بیمار در این زمینه امری مهم است.

شیوه رفتاردرمانی در درمان هراس یا فوبی موفقیت زیادی نشان می‌دهد و در حالی که در درمان «ترس نامشخص» و بیماری‌هایی چون وسواس و وحشت‌زدگی مداوم یا مقطعی موفقیت روان‌کاوی بیشتر است. مشکل شیوه رفتاردرمانی این است که به علل ماهوی و «چرای» نهفته در پشت هراس‌ها نمی‌پردازد. چون این هراس‌ها می‌توانند در واقع بیان‌گر معضلات روانی و یا ارتباطی دیگری نیز باشند.

پس به ناچار بعد از مدتی بیمار می‌تواند به یک «هراس تازه» مبتلا شود و این دفعه از بلندی بترسد؛ زیرا مشکل اساسی‌اش حل نشده است. از این رو نیز بسیاری از روان‌درمان‌گرهای مدرن در واقع از یک شیوه چندسیستمی و ترکیبی استفاده می‌کنند و قدرت‌های مکاتب مختلف را به شیوه خویش با یکدیگر ترکیب می‌کنند.(www.radio zamaneh.com )

تفسیر روان‌کاوانه ترس

در نگاه فروید، هر ترسی در واقع یک «آژیر خطر» است و به فرد نشان می‌دهد که در درونش احساسات و عواطف خطرناکی در حال سر باز زدن و نمایان شدن هستند که بهایش تنبیه توسط دیگران و اولیاء یا تنبیه درونی توسط اخلاق است^۲. این تنبیه در ذهن کودک و یا بیمار به معنای تهدید به «کستراسیون» و لمس هراس‌های دوباره گره ادیپ در انسان است.

او دوباره احساس می‌کند که اگر به این اشتیاقات اروتیکی یا خشم‌آمیز خویش تن دهد، توسط محیط بیرون یا اخلاق درون تنبیه می‌شود و یا محکوم به از دست دادن عشق و احترام افراد بیرونی و یا تصاویر درونی پدر و مادر خویش است. از این رو «من» انسان با ایجاد حس ترس و اضطراب این احساسات را سرکوب می‌کند. اما سرکوب نهایی هیچ وقت ممکن نیست. مهم تبدیل این اشتیاقات به تمناهای سمبولیک اروتیک و خشمگینانه و در چهارچوب قانون و یا «نام پدر» است.

به این دلیل بیمار گرفتار به «وسواس تمیزی» مرتب می‌خواهد در واقع خشم و اشتیاقات ممنوعه خویش را پاک کند و مرتب حدس می‌کند که باز هم آن‌ها حضور دارند، پس باید مرتب میز را پاک کند و یا دست‌هایش را بشورد. یا ناآگاهانه به کمک مکانیسم‌های دفاعی سعی در سرکوب کردن این احساسات می‌کند.

برای مثال در حالت وسواس مرتب با کمک مکانیسم دفاعی «توجیه عقلی» می‌خواهد به خود بگوید که وسواسش منطقی است. لکان در وسواس در واقع تلاش ناآگاهانه بیمار را می‌بیند که معتقد است تمنایش غیر قابل ارضاست و نمی‌تواند این اشتیاقات خویش را به تمناهای سمبولیک قابل ارضا مبدل سازد^۳.

در حالت هراس و فوبی، این خطر درونی که بایستی پس زده شود، حالت برونی و واقعی می‌یابد و فرد هراس‌مند از مار و یا از محیط باز، در واقع ناآگاهانه در مار و محیط باز تبلور احساسات ترسناک خویش به دنبال قتل پدر یا رقیب و نیش زدن او و خطر سر باز زدن اشتیاقات اروتیکی خویش در محیط باز را می‌بیند.

از این رو موضوع ترسناک مثل ‌مار هم نماد پدری است که به بیمار می‌گوید بایستی احساساتش را قانونمند و مرزدار سازد؛ وگرنه تنبیه می‌شود و هم میل خشم و اشتیاق اروتیکی اوست که می‌خواهد هر مرزی را بشکند و قانون و پدر را نیش زند و به اشتیاقات نارسیستی و اروتیکی خویش تن دهد. از این رو این هراس هم ترسناک است و هم هراس درنده است^۴.

لکان در واقع تئوری فروید را تکامل می‌بخشد و نشان می‌دهد که اساس ترس و نیز بیماری ترس را نوعی رابطه خیالی با یک عشق مطلق، مانند رابطه کودک با مادر تشکیل می‌دهد. کودک و یا انسان در حال ترس و وحشت شدید، در واقع احساس درماندگی و تنهایی عمیق می‌کند و این حسرت و درماندگی و «دیده نشدن» او را فلج می‌کند و یا به وحشت عظیم می‌افکند^۵.

در حالت اختلالات بیمارگونه ترس و وحشت، در واقع فرد هنوز در مرحله «آینه» و رابطه شیفتگانه/متنفرانه نارسیستی با «غیر» و یا با دیگری باقی مانده است. از این رو یا مسحور نگاه و تصویر «غیر» واقعی یا خیالی است، یا وحشت‌زده از خلاء کمبود اوست.

او هراسناک از نگاه خشمگین و خطرناک مادر و پدر واقعی یا خیالی است و یا مثل انسان هیپنوتیزم شده اسیر نگاه مسحورکننده آینه خویش است و یا نگاهی وحشت‌انگیز می‌بیند و احساس می‌کند که چیزی او را می‌بلعد و از این رو جیغ می‌کشد. در حالت هراس و فوبی این رابطه مسحورانه/هراسناک، به یک موضوع خارجی چون هراس از مار یا موش پیوند داده می‌شود که فرد را هم دچار ترس و هم اسیر و مجذوب این ترس و اضطراب می‌سازد.

موضوع روان‌کاوی تبدیل ترس و اشتیاقات خویش به قدرت‌های مرزدار اروتیکی و خشمگینانه قابل تحول خویش است. یا در حالت پسامدرنی و لکانی، تبدیل مار ترسناک خویش به یک هویت تازه و «مار خندان و زیرک» خویش و توانایی تن دادن به تمناهای اروتیکی و عشقی خویش در محیط باز و ایجاد دیالوگ است؛ بدون آن‌که اسیر ترس از محیط باز و یا بی‌شرم شویم. زیرا تمنا روی دیگر قانون است و انسان یک کثرت در وحدت متحول است.

(www.radio zamaneh.com )

چشم‌انداز فلسفی ترس

کیرکه گارد در کتاب معروفش «مفهوم ترس» نشان می‌دهد که ترس در واقع یک احساس اساسی و اگزیستانسیال بشری است و با فردیت و آزادی بشری پیوند تنگاتنگ دارد^۵. او با مثالی جالب حالت ترس را نشان می‌دهد که من مثال «پریدن از تخته پرش» و لمس ترس او را به شکل دیگری مطرح می‌کنم.

فرض کنید که در کافه‌ای نشسته‌اید و چند میز آن‌طرف‌تر مرد یا زنی زیبا را می‌بینید که می‌خواهید به سمتش روید و او را به گفت‌وگو دعوت کنید. در کجا بیشتر از هر موقع احساس ترس می‌کنید؟ در حین بلند شدن، در میان راه و یا در حین بیان خواست خویش؟

به قول کیرکه گارد، اوج حس لمس ترس در میان راه و در حالت خلاء است. زیرا در این خلاء و هیچی، امکانات مختلف نهفته است و لمس این امکانات مختلف و لمس آزادی بشری به شیوه لمس حس ترس صورت می‌گیرد. در میان راه شما امنیت را از دست داده‌اید و حال ترس و نگاه دیگران بر خویش را احساس می‌کنید. از این رو یا از میان راه برمی‌گردید و یا ناتوان از حرف زدن می‌شوید و یا سرانجام خواست‌تان را بیان می‌کنید.

از این رو به قول کیرکه گارد ما ترس نداریم؛ بلکه ترس هستیم. ترس احساس همراه فردیت و آزادی بشری است و پیوند تنگاتنگ با ایمان و دیالوگ بشری دارد. انسان با «یادگیری ترسیدن» به لمس امکانات و آزادی و فردیت خویش و نیز به پارادوکس ایمان و ضرورت ایمان دست می‌یابد.

مکتب «پدیدارشناسی» اما نکته مهم دیگری را مطرح می‌کند. لیوتار در کتاب «پدیدارشناسی» نشان می‌دهد که وقتی ما با ترس خویش روبه‌رو می‌شویم، هم‌زمان به قول مرلوپونتی به ترس‌مان معنا و شکل و تفسیر می‌بخشیم؛ زیرا شناخت از ترس غیرمستقیم است^۶. ما ترس را می‌سازیم و می‌توان در یکایک ترس‌های ما نوعی سناریو دید که ما آن را ساخته‌ایم. مثل سناریو انسانی که مرتب حس می‌کند بیمار است و مرتب به ضربان قلبش فکر می‌کند و از این رو ضربان قلبش و ترسش مرتب بالا می‌رود.

لکان با قبول این نگاه پدیدارشناسانه ، هم‌زمان به خطای پدیدارشناسی اشاره می‌کند که ما هر تفسیری و هر معنایی به ترس و هراس‌مان نمی‌توانیم دهیم بلکه این تفسیر و معنا بایستی بر اساس آرزومندی نهفته در درون ترس و هراس‌مان باشد^۷. به این دلیل نیز ترس همیشه در عین ترساندن، مانند آهن‌ربا جذاب و قدرتمند است. زیرا در خویش آرزومندی فردی و تمناهای او را در بر دارد. از این رو ما از تاریکی، از فیلم ترسناک و وحشت‌انگیز هم می‌ترسیم و هم لذت می‌بریم زیرا او برای ما یک «آشناغریبه» است و آرزوهای پنهان ما را در بر دارد. از این رو وقتی به چیزی می‌نگریم که ما را می‌ترساند، در همان لحظه احساس می‌کنیم که او نیز و یا کسی از درون این خانه تاریک به ما می‌نگرد و نگاهش ما را مجذوب و یا فلج می‌کند. آلفرد هیچکاک استاد بیان این حالات مختلف ترس بود. (www.radio zamaneh.com )

تعاریف

FEAR ازکلمه ی انگلیسی قدیمی FEAR به معنای خطر ناگهانی مشتق شده است این ترس قابل توجیه وخطر ایجاد کننده ان ذاتی واقعی ومعلوم است. ترس متناسب با خطر است وگاهی اگر ضرورت فرار از اسیب وجود داشته باشد مفید هم هست{فوبی گودوین پورافکاری} ANXIETY از کلمه لاتین AILXIUS به معنی احساس فشردگی در قفسه سینه ریشه میگیرد.اضطراب به ترس بدون منشا مشخص اطلاق میشود یعنی شخص نمیداند چرا میترسد.یا ترس او نسبت به خطر نامتناسب به نظر میرسد بیمار معمولا با احساس تنگی که در قفسه سینه میکند اظهار میدارد:(فقط احساس میکنم که مضطربم).{فوبی}PANIC:به اوج حالت ترس اطلاق میشود.این اصطلاح از کلمه PAN الهه روستایی یونان باستان مشتق میگردد.پان گاهی یک الهه قهرمان است که از گوسفندان وشبانها مراقبت میکندوعاشق موسقی ست.اما گاهی هم موجب زهره ترک شدن مردم میگرددخلاصه پان نعمت مرکبی ست همانند هراس دریک اتش سوزی که ممکن است شما را به سوی در خروجی ویا اشتباها به سوی در عوضی براند{فوبی}PHOBIA:یک ترس شدید عود کنندوغیر منطقی ست.چنین ترسی به میل شدیدی به اجتناب از موقعت هراسی می انجامد.با وجود انکه بیماران غالبا تشخیص میدهند که این اجتناب منطقی نیست.هراسها بر عکس سایر ترسها که خصوصیت انطباقی دارند فلج کننده هستند به طوری که انجام فعالیت های معمولی را با اشکال مواجهه میکنند{رفتار درمانی شناختی قاسم زاده ص:135}

تاریخچه

فوبوس که یکی از خدایان یونانی بوده همیشه برای ترساندن دشمنان به یاری خوانده میشد.وبرای این منظور شبیه او را روی ماسکها وسپرها نقاشی میکردند فوبوس یا فوبیا تدریجا به معنی{ترس وهراس} در آمد. کلمه ی فوبیا برای نخستین بار حدود 2000سال پیش در لغات طبی روم دیده شد است؛ یعنی در زمانی که اصطلاح {ترس از آب} برای توصیف علامتی در هاری مورد استفاده قرار گرفت.هرچند این اصطلاح با مفهوم روانپزشکی ان تا قرن نوزدهم به کار نرفت ؛اما ترسهاو رفتارهای فوبیک از مدتها پیش در منابع طبی به کار رفته شده است .بقراط حد اقل در مورد دو بیمار فوبیک شرح داده است . یکی از انها از شنیدن صدای نی {دچار هراس }می شده و دیگری قادرنبود از کنار کم عمق ترین گودال ها عبور کند.در صورتی که میتوانست در داخل  خود گودال راه بروند. اصطلاح فوبی به شکل فرایندهای در توصیف ترس های بیمار گونه در قرن نوزدهم بکار گرفته شد.در سال 1848 در یک واژه نامه پزشکی اصطلاحی دیده شدبه معنای{ترس بیمار گونه ازسیفلیس که موجب پیدایش علائم خیالی بیماری می گردد.{زیگموند فروید}نوروز فوبیک را از {نوروزوسواسی –جبری ونوروزاضطراب} تفکیک نمود.بعضی از روانپزشکان تمام انواع فوبی را تظاهری از بیماری{مانیک وپرسیو}میشمارند. معهذا اکثریت انان معتقدندکه ممکن است فوبی ها در بسیاری از حالات گوناگون روان پزشکی دیده شوند،ازجمله اینکه از تظاهرات اولیه اختلالات فوبیک اختصاصی باشند.

همه گیر شناسی:

در مطا لعات همه گیر شناسی شیوع مادام العمر اختلال پانیک را 1/5  تا5 درصد وشیوع مادام العمر حمله های پانیک را سه تا پنج و شش دهم درصد گزارش کردند.مثدر مطالعه ای بر روی بیش از 1600 بزرگسال که بطور تصادفی در تگزاس انتخاب شدندمعلوم شدکه شیوع  مادام العمر اختلال پانیک 3/8%حمله پانیک %5/6 و حمله ی پانیکی که علایم اندکی داشته باشد ودارای تمام معیارهای تشخیص نباشد 2/2% است.زن ها دو تا سه برابر از مرد ها ممکن است مبتلا شوند که البته تشخیص کمتراز واقع اختلال پانیک در مردان نیز ممکن است در این عدم تساوی نقشی داشته باشد .تنها عامل اجتماعی که در پیدایش  دخیل دانسته شده طلاق یا جدایی اندکی پیش از شروع اختلال است . اختلال پانیک بیش از همه ی جوانان روی دهد به طوری که میانگین سنی تظاهر ان حدود بیست و پنج سالگی است البته هم اختلال پانیک هم بازار هراسی در هر سنی ممکن است پیدا شود .گزارش شده که اختلال پانیک در کودکان ونوجوانان هم روی می دهد و احتمالآ در انها کمتر از واقع تشخیص داده می شود.شیوع مادام العمر بازار هراسی را از خیلی کم یعنی حدودشش دهم درصد تا خیلی زیاد یعنی شش درصد گزارش کرده اندبه نظر می رسد هراسهای خفیف بسیار شایع باشند،یک نهم افراد بالغ را در بر بگیرند .این ترسها مخصوصادر  دوران اولیه کودکی بسیار شایعند اگر چه بیشتر انها تا سن6 سالگی از بین میروند .در دوران بزرگسالگی ،هراسها در زنان فقاندگی بیشتر از مردها مشاهده می شود .حدود 80درصد بیرون هراسها زن هستند؛در حالی که این نسبت در مورد هراس اجتماعی 50درصد است .حدود 60درصد از بیماران هراسی که بطور سر پایی به درمانگاهها مراجعه میکنند،بیرون هراسی دارند.بیماران دارای هراساجتماعی دومین گروه را تشکیل می دهند.

انواع هراس ها

فوبي ساده

« فوبي ساده» عبارت است از : « ترس منفرد از يك شيء يا موقيت واحد كه منجر به اجتناب از روبرو شدن با آن شيء يا موقعيت مي گردد.» اين ترس غير منطقي و مفرط است ، امّا نا توان كننده نيست؛ زيرا به آساني مي توان ازآن اجتناب كرد؛ مثلاً دوري از مار به هنگامي كه شما در شهر زندگي مي كنيد.

فوبي ساده معمولاً با ساير علائم يا اختلالات روانپزشكي مثل افسردگي ، همراه نيست. تا زماني كه شخص فوبيك در مقابل شيء يا موقعيت فوبيك  قرار نگيرد، مشخص نمي شود كه در مقايسه با ديگران، دچار اضطراب بيشتر يا كمتر است. امّا در مواجهه با شيء يا موقعيت ترساننده بيش از اندازه هراسان و ناآرام مي شود و علائمي پيدا مي كند كه با حملة هراس ارتباط دارد؛ مثلا تپش قلب ، تعريق ، احساس سرگيجه و دشواري د رنفس كشيدن. شخص فوبيك حتّي با انديشيدن در مورد رويارويي احتمالي با محرك فوبيك ، دچار ترس مي شود ، به اين حالت ، « ضطراب انتظار » يا پيش بيني مي گويند. اين اضطراب سبب مي شود كه شخص از هر گونه موقعيتي كه ممكن است محرك فوبيك درآن حضور داشته باشد،‌اجتناب كند.(فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 40 )

اسامي معمول شايع ترين انواع فوبي ساده عبارتند از : ترس از حيوانات ، بلندي ، فضاهاي بسته ، پزشكان و دندانپزشكان ، باد ، طوفان ، رعد و برق، صداهاي بلند، رانندگي اتومبيل ، پرواز با هواپيما، رفت و آمد با قطار زير زميني ، تزريق آمپول ، و خون(فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 42 )

فوبي از حيوانات

اين فوبيها بيشتر از هر نوع ديگر فوبي مطالعه شده اند. تقريباً هميشه در كودكي و غالباً قبل از 7 سالگي شروع مي شوند. قبل از بلوغ معمولاً فروكش مي كنند، امّا بسياري از افراد ، حتّي سنين پس از بلوغ نيز دچار اين فوبي هستند و گاهي حتي تا لب گور دامنگير آنهاست. ترس از حيوانات به ندرت به عنوان شكايت عمده نزد روانپزشكان مطرح مي شود. ميزان شيوع آنها در جمعيّت كلي ، نا معلوم است.

اكثر كساني كه از حيوانات مي ترسند ، در واقع نسبت به نوع خاصّي ازآنها فوبيك هستند؛ مثل گربه ، سگ ، اسب، ساير حيوانات اهلي ، پرندگان ، عنكبوت ، موش ، كرم ، مار ، قروباغه ، ماهي ، و حيوانات وحشي مثل خفاش . بسياري از مردم به طور جدّي از كرم، موش ، عنكبوت و مار مي ترسند ؛ و یا ازآنها بيزارند . اما اين ترس به آساني كنترل مي شود و اين افراد حتّي از احتمال رويارويي با اين حيوانات اجتناب نمي كنند . گاهي فوبي مربوط به خصوصيتي از حيوان مثلاً پرهاي او مي شود.

فوبي از حيوانات تقريباً هميشه از دوران كودكي شروع مي شود فوبي از حيوانات اگر در بزرگسالي شروع شود، معمولاً شوم تر است و از وقوع افسردگي « اساسي» و يا يك اختلال جدّي حكايت مي كنند. .(فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 44 )

به عبارت ديگر ، فوبي از حيوانات ، « سن خطر» خاص دارد و اگر شخص تا 12 سالگي دچار آن نشود، احتمال ابتلاء بعدي به آن كم است .

فوبي از بيماري

همة ما از بيماري مي ترسيم ؛ هر چند ممكن است بعضي نپذيرند و اين هراس را نشان ندهند. وجود لكه هايي روي پوست و يا سرفه هاي مكرر، شايد مهمّ نباشد، امّا چگونه مي توان مطمئن شد كه خطري ندارد. عدّه اي از مردم به محض مشاهده آثار ناراحتي به نزد پزشك مي شتابند ؛ البتّه همة مردم اين طور نيستند و عدهّ اي ، كمي نگراني مي كشند و منتظر مي مانند تا ناراحتي خود به خود از بين برود و معمولاً هم مي رود . امّا عدّه اي از مرم خودخوري مي كنند و حتّي پس ازآنكه لكه ها ناپديد شدند و سرفه ها از بين رفتند ، دچار ترس مبرم ، مفرط و غير منطقي مي گردند: يعني دچار يك نوع فوبي (فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 47 )

فوبی خون

اين طبقه جديدترين طبقه فوبي هاي اختصاصي هستند و براي اولين بار در سال در 1994ظاهر شدند.اينگونه افراد فوبيك در موقعيتهايي كه شامل ديدن خون ، تزريقات و آسيب ها هستند ، بسيار مضطرب مي شوند و ممکن است دچار ضعف شده واز حال بروند. آنها اغلب به خاطر ترس شديدخود از تشريفات پزشكي اجتناب مي كنند؛ همچنين آنها نمي توانند ديدن فيلمهاي خونين را تحمل كنند.

تقريبآ 4% درصد جمعيت بهنجار حداقل با درجه متوسط ، اين فوبي را نشان مي دهند.در بعضي از منابع نسبت شيوع اين فوبي را در مردان و زنان تقريبآ 1 به 1مي دانند (كاپلان وسادوك، ترجمه پورافكاري) ولي در كل به نظر مي رسد كه ميزان مبتلايان در زنان(55 تا 70% را زنان تشكيل مي دهند) بيشتر باشد. آغاز آن معمولآ در اواخر كودكي و اوج شروع حدود 5 تا 9سالگي است هر چند شروع در سنين بالاتر هم روي مي دهد.اين فوبي احتمال بيشتري است كه اعضاء متعدد خانواده را در نسلهاي پياپي مبتلا كند.

الگوي روان فيزيولوژيكي اضطراب افراد مبتلا به فوبي خون ، ‌كاملآ با الگوي افراد مبتلا به فوبي هاي ديگر فرق دارد. زماني كه يك فرد مبتلا به فوبي گربه ، گربه اي را مي بيند، فشار خون و ضربان قلب او ناگهان افزايش مي يابد ؛ برعكس زماني كه فرد مبتلا به فوبي خون، زخمي را مي بيند، فشار خون و ضربان قلب او به طور چشمگيري كاهش مي يابد و ممكن است ضعف كند. همين واكنش فيزيولوژيكي غير معمول است كه فوبي خون را در طبقه ي مخصوص به خود جاي مي دهد .

اين درمان توسط لارس- گورن اوست ، رفتاردرمانگر سوئدي ابداع شد كه درمان عالي براي فوبي هاي خون است و تقريبآ هميشه نتيجه بخش است . اين درمان از همان منطقي استفاده مي كند كه ولپي هنگام ابداع حساسيت زدايي منظم از آن استفاده كرد(فرد نمي تواند درعين حال آرميده و مضطرب باشد).

لارس گورن اوست متوجه شد كه افراد مبتلا به فوبي خون هنگام مواجه شدن با محرك فوبيك خون در مقايسه با افراد فوبيك ديگري كه با محرك فوبيك خود مواجه مي شوند، واكنش بدني متضادي دارند. فشار خون و ضربان افراد مبتلا به فوبي خون افت مي كند و اغلب از حال مي روند. اوست استدلال كرد كه اگر اين افراد عضلات خود را منقبض كنند، فشار خون و ضربان قلب آنها بالا خواهد رفت،‌ بطوريكه با ديدن خون، نمي توانند واكنش فوبيك از حال رفتن را داشته باشند.

در اين شيوه بيمار عضلات دستها، پاها و سينه خود را منقبض مي كند تا اينكه صورتش آكنده از گرما شود. بعد تنش خود را رها مي كند.او بارها اين كار را تكرار مي كند تا اينكه بتواند هنگام مواجه شدن با خون، آن را به كار برد. به اين ترتيب ديگر افت فشار خون و ضربان قلب به وجود نمی آيد و علائم اين فوبی ظاهر نمی شود و فوبی درمان می شود.

فوبيهاي اجتماعي

« فوبي اجتماعي » اساساً ترس از مورد نظاره ديگران واقع شدن است. اين ترس ممكن است تا حدودي ذاتي بوده باشد ميمون و ساير حيوانات از نگاه خيره خوششان نمي آيد. امّا وقتي نگاه خيره ، چه به عمد ( واقعي) و چه با تصوّر فرد ( خيالي) در موقعيتهاي خاص ناراحتي فوق العاده اي ايجاد كند، نتيجة آن « فوبي اجتماعي » است ؛«اجتماعي» به اين معني كه نگاه دقيق ديگران هميشه به نوعي وجود دارد . مورد مضحكه واقع شدن ، به صورت پنهان وجود دارد(1) . پشت ان ترس نيز« ترس از عملكرد» ، يعني ترس از اينكه شخص قادر به ايفاي نقش خود نباشد و يا كنترل خود را در مقابل نگاه ديگران از دست بدهد ، وجود دارد. ترس از عملكرد غالباً موجب همان چيزي مي شود كه شخص بيش از همه از وقوع آن مي ترسد ؛ يعني عملكرد معيوب. (فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 53)

هراسهاي اجتماعي پيچيده ترند ، چون بر حول محور ترس از رويدادهاي غير قابل مشاهده مانند ارزيابي منفي ، انتقاد و يا طرد شدن از جانب ديگران ، مي چرخند ، هراسهاي اجتماعي ممكن است متوّجه جنب هاي خاصّي از تعاملهاي اجتماعي ، از قبيل سخن گفتن ، غذا خوردن و يا نوشتن در حضور جمع ، گردند . د راين صورت ، مشابه هراسهاي ساده به نظر مي رسند . البتّه معمولاً از حالت فراگيرندگي بيشتري برخوردارند. در هراسهاي اجتماعي ، افكار ناراحت كننده ، مخصوصاً نقش مهمي دارند. اين افكار غالباً ب موقعيتّهايي مربوط مي شوند كه فرد در آنها مورد توجه و يا ارزيابي منفي قرار مي گيرد. اجتناب موفّق ، در مقايسه با ساير انواع هراسها زياد مورد استفاده قرار نمي گيرد ، چون كا رچندان ساه اي نيست.(رفتار درمانی شناختی ، ترجمه حبیب الله قاسم زاده  ص 135 ) .

ترس از غذا خوردن در جمع

ترس از غذا خوردن در حضور ديگران ، با بي اشتهايي همراه نيست . ممكن است كاهش وزن ديده شود، ولي دليل آن تمايل بيمار به كم كردن وزن و يا وسواس مربوط به لاغري ، به گونه ياي كه در بي اشتهايي عصبي ديده مي شود ، نيست . بيماران مبتلا به بي اشتهايي عصبي دچار فوبي شديد از غذا هستند . امّا بي اشتهايي عصبي با تغييرات فيزيولوژيك نظير قطع قاعدگي و رفتارهاي غير عادي مثل احتكار غذا و ايجاد استفراغ عمدي همراه است.

فوبيهاي مربوط به خوردن از يك نظر به فوبيهاي مربوط به تخليه شباهت دارد؛ از اين نظر كه هر دو با اعمال نيمه خودكار مربوط به رفلكسها و عضلات لوله گوارشي ارتباط دارند .اين رفلكسها و عضلات ، نسبت به هيجانات قوي مثل ترس و خشم حساس هستند . ترس و خشم ممكن است موجب انقباض حلق و سفتي عضلات اسفنگتر گردد. وقتي فوبي اجتماعي مربوط به ترس از عملكرد اين مكانيسمهاي ظريف باشد، خود ترس موجب افزايش احتمال عملكرد معيوب مي گردد. (فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 57و58 )

ترس از ازدحام

شخص مبتلا به « فوبي اجتماعي از ازدحام» را بايد از شخص مبتلا به گذرهراسي تفكيك نمود . « فوبي اجتماعي ازدحام» به « ترس از زير نگاه ديگران قرار گرفتن » مربوط مي گردد؛ امّا ترس از ازدحام در گذر هراسي ، به ترس از محبوس و خفه شدن مربوط مي شود . مورد دوّم جدّي تر از فوبي اجتماعي است و درآن ، شخص معمولاً هر كاري را تا زماني كه مورد مداقه ديگران قرار نگرفته است ، مي تواند انجام دهد. ممكن است با ناراحتي همراه باشد؛ مثلاً ،ترس از ازدحام ممكن است فعاليتهاي شخص را به گونه اي محدود كند كه فقط بتواند ساعاتي را كه افراد معدودي بيرون هستند، براي خريد از خانه خارج شود. اين فرد مسلماً از رفتن به مسابقات ورزشي خودداري مي كند . اين فوبي ممكن است مربوط به برخورد چشمي هم باشد، مثلاً اينكه شخص براي فرار از برخورد چشمي با مسافرين توي قطار ، سرپا بايستد.

فوبي اجتماعي اگر منفرد باشد، معمولاً ناتوان كننده نيست. گذر هراسي اگر با چندين فوبي مربوط شود، ناتوان كننده است. (فوبی ، گودوین ، ترجمه پور افکاری ،ص 60 )

گذر هراسي

گذر هراسي، اضطراب بر اثر دوري از خاستگاه ايمني و نيز نزديكي به محّرك هراس انگيز ، ايجاد مي شود. بيرون هراسي ،مجموعه اي از موقعيتّها را در بر مي گيرد. ازآن ميان ، موقعيتهايي كه بيش از همه ذكر مي شوند عبارتند از ترس از ورود به مكانهاي شلوغ كه ترس از مكانهاي محدود را نيز در بر مي گيرد. (مكانهايي مانند آرايشگاه ها ، فروشگاهها ، سينماها و غيره) ؛ ترس از استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي ؛ و ترس از فاصله گرفتن از خانه، نشانه ها هم شامل ترس و هم شامل اجتناب بارز از موقعيتّهايي مي شود كه فرار كردن از آنها و يا كمك گرفتن در موارد اضطراري درآن موقعيتّها ، دشوار است. اين بيماران معمولاً ، البته نه هميشه ، وقتي در خانه هستند ، احساس ايمني مي كنند و هر قدر فاصله خود را زاآن جاي امن دور تر سازند، بيشتر مي ترسند . اگر بتوانند از موقعيّت  فرار كنند ممكن است حالت آسيمگي پيدا كنند و يا احساس كنند كه كنترل خود را از دست مي دهند و دچار حالت غش و يا ضعف مي شوند . برخي از اين بيماران اگر شخص مطمئني آنها را همراهي كند و يا اگر كالسكه بچه را حمل كنند و يا چتري را با خود داشته باشند ، دچار اضطراب كمتري مي شوند ،‌اين عدّه از اينها به عنوا ن « حايل » استفاده مي كنند . نظامهاي تشخيصي از قبيل كتاب راهنماي تشخيصي و آماري ، ويرايش سوم ( انجمن  روانپزشكي آمريكا، 1980) دو نوع بيرون هراسي  تشخيص مي دهند: بيرون هراسي با حملات آسيمگي و بيرون هراسي بدون حملات آسيمگي . با اين همه روشن نيست كه آيا آنها دو اختلال جداگانه اي هستند كه هر يك روش درماني خاص خود را دارد و يا يك اختلال واحدي هستند كه شدّت تظاهرات باليني آنها فرق مي كند. (رفتار درمانی شناختی ،قاسم زاده ص136 )

گذر هراسي ناتوان كننده ترين انواع فوبي است ودرمان آن نيز از تمام انواع فوبيها مشكل تر است. در حالات شديد ، ممكن است مثل انواع وخيم « اسكيزوفرني » ناتوان كننده باشد. هر چند « گذرهراسي » غالباً مزمن نمي شود و مستلزم بستري شدن طولاني نيست ، امّا گاهي بيمار ماه ها و يا حتّي سالها قادر به بيرون آمدن از خانه نيست . در انواع بسيار شديد ، بيمار از اتاق يا حتّي از رختخواب خود نيز بيرون نمي آيد و معمولاً اصطلاح « خانه دار وابسته به خانه » در مورد او به كار مي رود.(فوبی ص66).

گذر هراسي هميشه بي مقدمه ظاهر نمي گردد؛ گاهي پس از يك بيماري جسمي با استرسي نظير امتحان مشكل ، يا مشكل زناشويي پديد مي آيد . علائم ممكن است ناگهاني و يا به تدريج شروع شوند ؛مثلاً بعضي از آگورافوبيكها ناگهان يك روز در يك ايستگاه اتوبوس یا فروشگاهي بزرگ دچار هراس مي گردند و خود را با عجله به خانه مي رسانند؛ تا مدتّها بيرون نمي روند و تا سالها نيز بعد از مكانهاي عمومي از جمله ايستگاه هاي اتوبوس و يا فروشگاه هاي بزرگ اجتناب مي كنند . بعضي از آنها نمي توانند زمان شروع بيماري خود را به دقت بيان كنند.(فوبی ص 70)

فوبيها در دوران كودكي

كودكان به اين دليل دچار ترسهاي غير منطقي مي شوند كه خودشان آدمهاي غير منطقي كوچكي هستند . آنها وقتي بيشتر ياد مي گيرند ، ترسهاي غير منطقي كودكي را دور مي ريزند و ترسهاي منطقي بزرگان را پيدا مي كنند . ولي باز هم معلوم نيست كه چرا بعضي از كودكان، نسبت به كودكان ديگر ترس بيشتري دارند و چرا بچه ای از فلان و بهمان مي ترسد و ديگري نمي ترسد. مي توان گفت كه اين يك امر « سرشتي » ست . ترديدي نيست كه در بعضي از موارد چنين است، نخستين واكنش « ترسن كودك را در نظر بگيريم : « رفلكس از جا پريدن» د رمقابل صداي بلند ، بچه ها از نظر اين واكنش تفاوت وسيعي باهم دارند . بچه اي به صداي باد از گهواره اش بيرون مي پرد؛ و ديگري به صدايي كه او را از خواب بيدار مي كند و او نسبت به دوباره خوابيدن ، واكنش نشان مي دهد. اين تفاوتها را نمي توان به نحوة مراقبت مادر و يا هر چيز ديگري كه در زندگي كودك مي گذرد ، منسوب كرد. (فوبی ص 70)

دلا يل فوبي ها

1- در نظريه هاي روانکاوانه فرض بر اين است که اشخاص مبتلا  به همچنين معتقدند علا وه بر اينکه ممکن استفوبي در ابتداي زندگي خود براي محفوظ ماندن از خطر به افراد پيرامون خود اعتماد مي کنند ولي بعدها با ترس در مي يابند که اين اشخاص بالغ - معمولا  والدين -  قابل اعتماد  نيستند، آنها نمي توانند با اين بي اعتمادي يا ترس فراگير از ديگران زندگي کنند. براي اينکه مجددا به افراد اعتماد پيدا کنند، به طور ناهشيار ترس از ديگران را به ترس از اشيا و موقعيت هاي کلي منتقل مي کنند. زماني که فرد در بزرگسالي در معرض فشار رواني قرار گيرد، فوبي پديدار مي شود.

2- گاهي گزارش شده است که فوبي از يک شي» يا موقعيت خاص،  بعد از تجربه دردناک ويژه اي در رابطه با آن شي» ايجاد شده است. برخي افراد بعد از يک سقوط شديد از بلندي و ارتفاع مي ترسند و برخي  بعد از وقوع يک حمله قلبي در اتومبيل شان، دچار فوبي از رانندگي مي شوند. همچنين افراد مبتلا  به فوبي اجتماعي اغلب وقايع و رويدادهاي اجتماعي آسيب زايي را گزارش مي کنند. به همين دليل نظريه هاي رفتاري معتقدند که خيلي از اوقات فوبي ها حاصل تداعي و همراه شدن يک شي» يا واقعه خنثي، با يک حادثه آسيب زا هستند. اما خيلي از اوقات بسياري از افراد مبتلا  به فوبي - مخصوصا فوبي اجتماعي - هيچ رويداد آسيب زا يا تکان دهنده اي را  در رابطه باشي يا موقعيتي که از آن مي ترسند به ياد نمي آورند. براي اين افراد چه توجيهي داريم؟ نظريه هاي رفتاري گاها ترس در اثر يک رويداد ناخوشايند آموخته شود، اين امکان نيز وجود دارد که با تقليد واکنش هاي ديگران آموخته شود، به يادگيري ترس از طريق مشاهده رفتار ديگران يادگيري جانشيني مي گويند. بنابراين با ديدن صحنه ترس شديد مادرش از گربه ممکن است دچار فوبي  گربه شود. همچنين يادگيري جانشيني مي تواند از راه دستورالعمل هاي کلا مي نيز صورت پذيرد يعني علا وه بر مشاهده ترس فردي ديگر، اين امکان هم وجود دارد که واکنش هاي فوبي با شنيدن توصيفات آن شخص از ماوقع آموخته شود. مثال ملموس اين امر مي  تواند والدي باشد که دائما به فرزندش درباره ارتکاب عملي هشدار مي دهد تا مبادا اتفاق هولناکي برايش بيفتد.

3- چرا افراد معمولا  فقط از برخي اشيا و وقايع مثل عنکبوت، مار و بلندي هراس دارند و از ساير چيزها مثلا  گوسفند نمي ترسند؟ دليل اين امر اين است که برخي از اشيا به گونه اي هستند که انسان در برابر آنها به لحاظ فيزيولوژيکي نوعي آمادگي دارد، گرايش ذهن براي ترسيدن از مار يا بلندي اساسا بيشتر از محرک هاي خنثي چون کتاب است.
4- کاستي مهارت هاي اجتماعي در فوبي اجتماعي، مطابق اين ديدگاه فرد مبتلا  به فوبي اجتماعي ياد نگرفته چگونه با ديگران رفتار کند تا احساس راحتي نمايد، يا مکررا اشتباهاتي مي کند که از نظر اجتماعي نابجا و نامناسب است و در نتيجه دوستان و معاشرانش وي را مورد سرزنش و انتقاد قرار مي دهند. شواهد تاييد کننده اين ديدگاه از يافته هايي سرچشمه مي گيرد که نشان مي دهند اشخاص مضطرب اجتماعي، به لحاظ برخورداري از مهارت هاي اجتماعي رتبه پاييني مي گيرند و تناسب زماني و مکاني  پاسخ هاي آنان در تعاملا ت اجتماعي (مثل تشکر کردن در زمان مناسب) بهم ريخته است. احتمالا  فردي که فاقد مهارت هاي اجتماعي است باعث «ايجاد» موقعيت هايي با ديگران مي شود که آزارنده يا ناخوشايند هستند. براي نمونه ناآگاهي از نحوه پاسخ دادن به شکلي مودبانه و در  عين حال قاطع در برابر ديگران مي تواند باعث حمله فرد به ديگران شود و موقعيت هاي بين فردي ناشيانه اي به وجود آورد که حتي به وخامت تعارضات مي انجامد. مي توان انتظار داشت که در نتيجه دريافت تنبيه از ديگران، بيمار حتي بيش از گذشته از تعامل با سايرين خواهد ترسيد.
5- علا وه بر مساله وراثت و نقش آن در ايجاد فوبي ها، يکسري کژکاري هاي زيستي مغزي نيز در افراد مبتلا  ديده شده است که مي توان به نااستواري دستگاه عصبي خودمختار و سهولت برانگيختگي اين دستگاه اشاره کرد. افراد نااستوار يا بي تاب کساني هستند که دستگاه عصبي خودمختارشان به آساني و در گستره وسيعي از محرک ها برانگيخته مي شود.{لطفا نترسید ،محمد امین شریفی}

نشانه ها و علائم

نشانهای حاصل از تماس بیماربا شی ترسناک را میتوان به سه نوع تقسیم کرد:1 نشانهای فیزیولوزیک، کلیه احساسهایی را در بر میگیرند که مثلا فردی که در معرض برخورد با اتوموبیلی قرار میگیرد، پیدا میکند: ضربان قلب، تعریقة لرز، تنفس شدید، تنش و یا ضعف عضلانی، احساس دل آشوبی، تهوع وغیره.گاه این نشانها ممکن است با حملات سراسیمگی همراه باشد.این حالت بیش از همه دربیرون هراسی روی میدهد(بارلو وکرسک1988) الگوی نسبتا متفاوتی از نشانها در هراسهای مربوط به خون ویا اسیب مشاهده میشود.در این نوع هراسها افت شدیدی  در ضربان قلب پیش می اید که ممکن است به غش بیانجامد.

نشانه های رفتاری

اشکارترین انها فرار کردن و یا میخکوب شدن است یعنی به سرعت از جا پریدن ویا به طور موقت در یک جا ثابت ماندن.

مسلما نشانه های ذهنی باید از گزارشهای کلامی ورفتار بیمار استنباط شوند.این نشانه ها شامل افکاری مانند:کم مانده بود که مرا بکشد، مردم به نحو خطرناکی بی دقتی میکنند و هیجانهایی مانند خجالت، دستپاچگی، خشم و نیزترس می گردند.نوسان در نشانه های فیزیولوزیک، رفتاری، ذهنی، ممکن است با هم هتفاق بیافتد و ممکن است با هم اتفاق نیافتد(راچمن و هاج سون1974)

نشانه های جسمی

 لرزیدن، تکان خوردن، احساس لرز يا کمر درد، سردرد يا تنش عضلانی، تنگی نفس، هیپرونتیلاسیون، پاسخ یکه خوردن، بیش فعالی اتونوم، گر گرفتکی و رنگ پریدگی، تعریق، سردی دست ها، اسهال، خشکی دهان تکرار ادرار، بارستزی.{دستنامه روان پزشکی بالینی217}

علائم روانشناختی

احساس وحشت، اشکال در تمرکز، بیخوابی، کاهش لیبیدو، ناراحتی معده .

 معیارهای تشخیصیی DSM-IV-TR برای هراس(فوبی) اختصاصی

1) ترس بارز وپایداری که مفرط یا غیر معقول بوده و در حضور یا با پیشبینی وجود یک شی یا وضعیت خاص ایجاد میشود.

2) مواجهه با محرک هراس اور تقریبا همواره سبب بر انگیختن یک پاسخ اضطرابی فوری میشود که ممکن است شکل یک حمله هراس وابسته به وضعیت یا تشدید شده با وضعیت را به خود بگیرد.

3) فرد میداند که ترسش مفرط یا غیر معقول است.

4)فرد از مواجهه با موقعیت هراس اور اجتناب میکند ویا با ناراحتی عمیقی با انها برخورد میکند

4)اجتناب، پیش بینی اضطراب.یا ناراحتی حاصل از وضعیتهای هراس اور.اختلال قابل ملاحظه ای در عملکرد طبیعی ومعمولی شغلی.یا فعالیتهای اجتماعی وجود دارد.

5)در افراد زیر 18 سال، مدت اختلال حداقل 6 ماه است.

6)اضطراب، حملات پانیک، یا اجتناب فوبیک مرتبط با اشیا یا وضعیت های اختصاصی را نمیتوان به شکل مناسب تری به یک اختلال روانی دیگر منتسب کرد نظیر اختلال وسواس-جبری ،اختلال فشار روانی پس از سانحه اختلال اضطراب جدایی، فوبی اجتماعی، اختلال هراس همراه با گذر هراسی یا گذر هراسی بدون سابقۀ اختلال هراس.

انواع ان:نوع حیوانی، نوع محیط طبیعی، نوع خون –تزریق –آسیب، نوع وضعیتی.{دست نامه روانپزشکی بالینی 220}

معیارهای تشخیصی DSM-IV برای هراس اجتماعی

1)ترس بارز وپایدار ازیک یاچندوضعیت اجتماعی یا کارکردی که در انها شخص با افراد نااشنا روبه رو شده ویا احتمالا در معرض مشاهده دیگران قرار میگیرد.در این حالت فرد میترسدکه عملی انجام دهد که موجب مسخرگی یا شرمندگی وی شود.

2)مواجه با وضعیت اجتماعی هراس اورتقریبا همیشه سبب بروز اضطرب میشود وممکن است شکل یک حمله ی هراس وابسته به وضعیت یا تشدید شده به علت وضعیت را به خود بگیرد .

3)فرد میداند که ترس وی مفرط یا غیرمعقول است.

4)موارد 4و5 صفحه قبل.

5)این ترس یا اجتناب در نتیجه اثرات فیزیولوژیک مستقیم مصرف یک ماده ویا یک بیماری طبی عمومی ایجاد نشده

6)در صورت وجود یک بیماری طبی عمومی ایجاد نشده یا یک اختلال روانی دیگر٬ترسی که درمعیار1ذکر شده است با ان ارتباط ندارد مثلا ترس مذکور با لکنت زبان یا لرزش ناشی از بیماری پارکینسون ارتباطی ندارد{دست نامه روانپزشکی بالینی 221}

سبب شناسی

با وجود انکه علت دقیق هراسها معلوم نیست ،اما عموماترسها اکتسابی تلقی می شوند:ترسهای که از طریق شرطی سازی مستقیم، شرطی سازی جانشینی ویا انتقال اطلاعات ویا اموزشها یاد گرفته میشود.شرطی سازی،شکلی از یادگیری است که در طی ان ،بین یک محرک و پاسخ به ان محرک ،ارتباط جدیدی شکل می گیرد .مثلا کودکی که با یک سگ خانگی بازی می کندممکن است بدون قصد دم او را بکشدو سگ گازش بگیرد در این صورت ،کودک با ترس وناراحتی از خود پاسخ نشان میدهد و یاد میگیرد که در اینده از سگ اجتناب کند .اما بیمار هراسی ،معمولا نمیتواند رویداد تکان دهنده واحدی مانند گاز گرفتن شدن را بعنوان تاریخ شروع اختلال خود ذکر کند.معمولا ترس به تدریج شکل می گیرد:در نتیجه تجربع های مکررو کم و بیش ترسناک و یا ،یادگیری اجتماعی. گاه این واکنش در زمان استرس ویا برانگیختگی شدید ،یعنی زمانی که پاسخ های ترس به اسانی فرا گرفته می شوند ،اتفاق می افتد .هراسهای ساده ممکن است به تدریج واز میان ترسهای دوره کودکی شکل بگیرند و ترسهای اجتماعی عموما از اواخر دوره نوجوانی اغاز می گردند . بیرون هراسی به نظر میرسد بیش از همه ،یا در اواخر دوره نوجوانی یعنی زمانی که انتظار می رودزنها استقلال بیشتری داشته باشندخود را نشان دهد ویا حوالی 30 سالگی به نظر مارکس (1969)وجود وماهیت عوامل اشکار ساز ارتباط مشهودی با سیر بعدی اختلال ندارد . ضرورتی ندارد که برای در مان موفقیت امیز هراس ،حتما علت دقیق ان را بیابیم{ رفتار درمانی شناختی٬ قاسم زاده ص:138}.

عوامل زیستی

از پژوهش درباره اساس زیستی اختلال پانیک ،یافته های متفاوتی حاصل شده است یک تغییر در این مورد ممکن است که علایم اختلال پانیک می تواندبا انواع واقسام نا بهنجاری های زیستی در ساختاروکارکرد مغزمرتبط باشد.بیشترین کار در زمینه استفاده از محرک های زیستی در ساختار کارکرد مغز مرتبط باشد .بیشترین کار در زمینه استفاده از محرک های زیستی ای بوده است که حمله پانیک را در بیماران مبتلا به اختلال پانیک القا می کنند.کژتابی دستگاه عصبی محیطی و تیز مرکزی را در پاتولوژی اختلال پانیک دخیل می دانند ،دستگاه عصبی خودکار در برخی از بیماران مبتلا به پانیک فعالیت  سمپاتیک از خود نشان میدهد،با تکرار محرک کند تر منطبق میشود ،و به محرک های متوسط واکنش بسیار شدیدی نشان میدهد.متخصصین ژنتیک اعتقادی به تورات*صفات اکتسابی ندارند .اما هیچ کس تردیدی ندارد که هر چه از نظر شیمیایی برای ما در روی می دهد برای نوزاد او ممکن است روی دهد وبو کردن وترس به واکنش های شیمیایی مربوط میشوند تجارب داخل رحم ممکن است ربطی به فوبی های بعد از تولد نداشته باشند ،اما باز شاید هم داشته باشند وبه خاطر داشتن این سخن دکارت که:همیشه "ژنتیک"نیست ،مفید است .یک ماده شیمیایی هست به نام اسید لاکتیک که انسان را مضطزب می سازد.این ماده به طور طبیعی هم در درون ساخته می شود ،اگر در حالت ارامش به شخص تزریق شود،علائم اضطراب به وجود می اورد،اما فقط در کسانی که قبلا حملات اضطراب داشته اند امکان دارد کسانی که دچار فوبی میگردند نسبت به افراد مقاوم در مقابل فوبی ،سطح بالاتری از اسید لاکتیک در خون داشته باشند اما با این موضوع معلوم نیست؟ {فوبی پورافکاری ص :107}گری پایه اضطراب را منطقه سیتو-هیپو کامپ در نظر می گیرد که بین شناخت و هیجان نقش میانجی دارد .وی هم چنین روی  فرافکنی های این منطقه به قطعه پیشانی و ترشح منوامینرزیکهای مرکز رسان از ساقه مغز متمرکز میشوند{انگیزش وهیجان ص:324 }                                                                                                                     

عوامل روانی اجتماعی

نظریه های شناختی_رفتاری

طبق نظریهای رفتاری اضطراب پاسخی ست اموخته شده چه با الگوکیری ازرفتار والدین و چه از طریق روند شرطی سازی.طبق رهیافت شرطی سازی سنتی اختلال پانیک وبازار هراسی محرک نامطبوعی نظیرحمله پانیک در صورت بروز همزمان با محرک خنثایی مثل سوار شدن به اتوبوس میتواند به اجتناب از این محرک خنثی بیانجامد{کاپلان جلد دوم ص:324 }

در واقع ترس ممکن است نسبت به هر چیزی حالت شرطی پیدا کند.رفتارگرایان تصور میکنند که ادراکات افراد مبتلا  به اضطراب مضمن از تدن خود والگوهای سایه وروشن محرک شرطی برانگیزنده اضطراب میگردند.هراتفاقی که بر ما میافتد باچیزی همزمان است٬ حتی اگر ضربان قلب ما وحرارت محیط باشد.اگر در معرض خطر قرار بگیریم و احساس ترس قابل توجیهی داشته باشیم ضربان قلب ما وحرارت محیط باحضور همزمان به هنگام وقوع خطر٬ممکن است بعدها ترس غیر قابل توجیه٬ یعنی فوبی به وجود اورند.نظریه یادگیری ساده ترازنظریه فرویدی ست.فروید هم معتقد بود که فوبیها اموخته میشوند اما از طریقی پر پیچ و تاب٬ در صورتی کهواکنش شرطی پدیده مستقیمی است.{فوبی٬ پورافکاری}

نظریه های روانکاوانه

در نظریه های روانکاوانه٬ حمله پانیک را نتیجه دفاعی ناموفق در برابر تکانهای اضطرابانگیز میدانند.انچه در گذشته اضطراب هشدار دهنده خفیفی بود به احساس فلج کنندهای بدل میشود وسپس علایم جسمی کار را یکسره میکنند.در بازار هراسی نیز نظریهای روانکاوانه از دست دادن یکی از والدین در کودکی وسابقه اضطراب جدایی را مورد تاکید قرار میدهند.تنها ماندن در اماکن عمومی اضطراب کودکانه یهنگام تنها گذاشتن او را احیا میکند.مکانیزم های مورد استفاده عبارتند از:واپسرانی٬ جابجایی٬ اجتناب و نماد سازی.جدایهای اسیب زایی که در دوران کودکی روی میدهد٬ میتواند دستگاه عصبی در حال رشد کودک راچنان تحت تاثیر قرار دهد که او را به اضطرابهای دوران بز رگسالی اسیب پذیر سازد.ممکن استیک اسیب پذیریعصبی_فیزیولوزیک زمینه ساز وجود داشته باشد که در اثر تعامل با انواع خاصی ازعوامل استرس زای محیطی٬ در نهایت به بروز حملی پانیک منجر گردد.{کاپلان جلد دوم ص:145}بدونرد عقیده اساسی فروید مبنی بر اینکه فوبیها نشان دهنده یک "حالت دفاعی در مقابل اضطراب "است پیروان بعدی فروید معتقدند که:"حتی منابع غیر جنسی بالغین ممکن است موجب پیدایش فوبی گردد."البته انها روی یک شرط تکیه میکنند که:"شخص باید از منبع اضطراب خود نااگاه بماند"و یمطلب فرویدی که معقول به نظر میرسد٬ اینکه وقتی شخص نمیداند منبع واقغی ترس او کجاست ترجیح میدهد که از یک چیز واضح ومشخص بترسد تا انکه دچار اضطراب ازاد گردد.از این نظر روان انسان را میتوان کارخانه ای دانست که مدام مواد خام"اضطراب مواج ازاد"را به ترسهای واقعی که قابل مدارا هستند تبدیل میکند. حتی اگر این ترسها مثل ترس از فضاهای باز٬ گربه نرو یا مردی که پیراهن صورتی پوشیده است٬ مهمل به نظر برسند{فوبی پورافکاری ص:101}نظریه پردازان روان پویشی وبسیاری از متخصصان دیگرمعتقدند تعیین کنندهای عمده اختلالات اضطراب٬ حوادث درون فردی و انگیزهای ناخوداگاه هستند. انها بر این باورند که وقتی خود در معرض خواسبهای محیطی قرار میگیرد یا وقتی در نظام نهاد-خود-فراخود تنش وجود داردة اضطراب تحربه میشود.{مرضی ساراسون ج1 ص:394}

دیدگاه شناختی

طبق ادعای نظریه پردازان شناختی٬ اشفتگیهای فکری که تنها در مکانها یا در رتبطه با مشکلات خاص رخ میدهد منابع اضطرابند.این نوع اشفتگیها شامل ارزیابی های غیر واقعی موقعیتها وغلو همیشگی درباره جنبهای خطرناک انهاست.به عنوان مثال ممکن است در درجه واحتمال اسیب اغراق صورت گیرد.بنابراین طرز تفکر وضعیت روانی شخص میتواند غامل اسیب پذیری به شمار اید که با ویزگی موقعیتها تعامل میکند از این نقطه نظر حوادث تسریع کننده یک نگرش یا ترس زیر بنایی را ایجاد کرده یا تزرگ جلوه میدهد و به گوشبزنگی زیاد میانجامد به موازات قدرت گرفتن این نگرش٬ افکار مرتبط با خطر به واسطه موقعیتهایی که قابل اجتناب وکمتر اختصاصی هستند اسانتربرانگیخته میشوند.در نتیجه فرد مضطرب بطور مستمرمحرکهای درونی و خارجی را درپی علائم خطر میکاود.{مرضی ساراسون ج2 ص:408}

سیر و پیش اگهی

اختلال پانیک :1)سیر این اختلال مزمن بوده وبا دوره های از بهبود و وخامت همراه است 2)حملات پانیک معمولا 2تا3بار در هفته عود می کنند 3)بیماران مبتلا به اختلال پانیک ممکن است در معرض خطر اقدام به خود کشی باشند4)در صورت درمان ترکیبی با دارو وروان درمانی پیش اگهی عالی است .{کاپلان ص230}

اختلال فوبیک:

1)سیر مزمن دارد2)در صورت عدم درمان ممکن است فوبی ها وخیم تر شده ویا گسترش پیدا کنند 3)اگر درمان انجام شود پیش اگهی خوب یا عالی خواهد بود 4)گذر هراسی مقاوم ترین نوع تمام فوبی ها است{دست نامه روانپزشکی بالینی ص:230}

زمينه هاي نظري درمان

رفتار درماني هراسها مستقيماً از يافته هاي روان شناختي تجربي، بخصوص كارهاي ولپي ( 1958 ، 1961 ) درباره حساسيت زدايي منظّم ، حاصل آمده است. اين درمان بر اين فرضیه استوار است كه اكثر رفتارهاي « نابهنجار » همانند رفتارهاي « بهنجار» ياد گرفته مي شوند. نتيجة پذيرش اين فرضيّه اين خواهد بود كه هر چه را كه فراگرفته مي شود، مي توان از ياد زدود و به جاي آن واكنشهاي سازگارتري نشاند. واين از طريق نزديك شدن به شيء مورد ترس به شيوة « رويارويي مرحله به مرحله» حاصل مي شود ونه از طريق اجتناب كردن ازآن . اگر تمايل به فرار كردن ، كنار كشيدن و يا صرفاً اجتناب كردن از موقعيّتهاي هراس معكوس شود، اين يادگيري برای بیمار انکانپذیر می شود که در واقع ،موقعیت ترسناک نیست ؛کودکی که به هیچ وجه به سگ نزديك نمي شود ، همچنان ترس از سگ رادر خود نگه مي دارد، امّا كودكي كه سعي مي كند خود را به سگ نزديك سازد ممكن است در خود، اطميناني حاصل كند . بنابراين در درمان، خواسته مي شود كه بيمار به طور مكرّر با اشياء مورد ترس ، تماس حاصل كند و اين تماس ، اين قد رادامه يابد تا ترس ، شروع به كم شدن نمايد. رويارويي ، دور باطلي را كه نشانه ها را حفظ مي كند ، فرو مي پاشاند و يادگيري جديد را تسهيل مي سازد . بيمار به واسطة روبروشدن با چيزهاي مورد ترس ، چگونگي برخورد مؤثر با آنها را ، از نو ياد مي گيرد. (رفتار درمانی شناختی ص 141)

بدين ترتيب ، درمان به منظور خاموش سازي ( يا كاهش ) اضطراب و اجتناب ، از طريق روبرو ساختن منظّم بيمار با موقعيّتهاي ترسناك ، طراحي مي شود. نتيجة مستقيم اين كار اين است كه مسئلة اصلي درمانگر قادر ساختن بيمار براي ورود به موقعيتهايي است كه از نظر او ناخوشايند و ترسناك هستند.

معرفي درمان

از لحاظ نظري ، مي توان هراسها را از طريق مواجه با اشياي ترس آور از بين برد. امّا وقتي مي خواهيم نظريه را در عمل به كار بگيريم بايد مدل را توضيح دهيم. بدين منظور مي توانيم از تك تك نشانه هاي بيمار استفاده كنيم و نقش دور باطل را در تداوم نشانه ها روشن سازيم . مثلاً يك بيمار بيرون هراس توضيح داد كه يكي از روزها وقتي سوار اتوبوس شده بود احساس داغي و ضعف شديدي پيدا كرده بودوهفته بعد از ترس وقوع آن حالت ،پیاده به سرکار خود رفته بود  ( نشانة فیزیولوژک را تداوم مي بخشد) . و به تدريج از تنها رفت به سركار خود رفته بود( واكنش اجتنابي كه اضطراب را تدام مي بخشد ) . و به تدريج از تنها رفتن به جايي دچار وحشت شده بود( اضطراب انتظاري ، واكنشي ديگر) و شوهر و دوستان خود را وادار ساخته بود كه او را براي خريد به مركز شهر برسانند ( رفتار ديگران ، اجتناب او را تداوم مي بخشيد ) . اگر از اين زنجيره دربارة آنچه اتّفاق افتاده استفاده كنيم ، به طور كاملاً طبيعي به پيام اصلي مي رسيم و آن اين است كه اگر وضعيّت را بر عكس كنيم ( يعني به جاي اجتناب ، از روي آوري استفاده نماييم) و به طور تدريجي و به شكل مراحلي قابل كنترل اين كار را انجام دهيم، درآن صورت ، ترس فرونشانده خواهد شد. در اين مرحله ، بيمار احتمالاً  حدس مي زند كه درمانگر بعد از اين چه خواهد گفت. بنابراين بهتر است درمانگر به اين شكل سؤالي را مطرح سازد:« بدين ترتيب ، هدف درمان ، بيرون آمدن از اين دور باطل است. به نظر شما چه طور بايد اين كار را انجام داد؟ » اين كار نه تنها بيمار را تشويق مي كند كه فعالانه دربارة مسأله بينديشد ، در عين حال ، به درمانگر كمك مي كند كه اطلاعات بيشتري دربارة انتظارات بيمار ، كسب نمايد.

توجيه خود – ياري كه بدان وسيله درمان ارائه مي شود از اين مدل ، مايه مي گيرد؛ چرا كه بدون نقش فعال بيمار، شكستن اين حلقة معيوب ، امكان پذير نيست . درمانگر بايد توضيح دهد كه درمان ، مستلزم يادگيري اين نكته است كه چه طور مي توان به طور مستقّل و كار ساز ، به حلّ مسأله پرداخت . بنابراين ، جلسات درماني بايد به وسيلة تكاليف خانگي ، مورد پشتيباني قرار گيرند و بهبود دروضع بيمار ، حاصل كوششي مشترك ، خواهد بود. درمانگر ، اطلاعاتي را دربارة مدل و راهبردهاي درماني فراهم مي آورد و بيمار اطلاعاتي را كه براي اين مدل و اجراي راهبردها ضرورت دارد و البته زماني را نيز كه براي درمان اختصاص خواه داد ، در اختيار درمانگر قرار مي دهد . لازم است كه از تمرينهاي درماني ، ياداشتي فراهم شودو از اين يادداشت ، هم در بازنگري پيشرفت و هم در تشخيص موانع اتفّاقي ، استفاده شود. نقش تمرين ، همان است كه در يادگيري يك مهارت جسمي و يا فيزيوتراپي خود را نشان مي دهد : يعني فقط براي هدفي خاصّ مفيد است و نه براي هدفهاي وسيع تر . مثلاً مراجعه روزانه به فروشگاه به منظور خريد مايحتاج زندگي صورت نمي گيرد ، بلكه به منظور تكرار رويايي و بي اعتتبار سازي انتظارات ( اضطرابي ) صورت مي پذيرد و كار اصلي درمانگر اين است كه دربارة چگونگي غلبه بر ترس ، بيمار را راهنمايي كند. فقط بيمار است كه بايد گامهاي لازم را بردارد و درمانگر بايد به ياد داشته باشد كه اين كار ممكن است ابتدا اضطراب را افزايش دهد و براي تمرين ، استقامت و شهامت لازم است . تشويق بايد بلافاصله به عمل آيد ، مخصوصاً مواقعي كه بيمار لازم است به انجام كارهايي بپردازد كه از نظر ديگران ، ساده و يا لذت بخش است مانند رفتن به مهماني و يا به سينما.(رفتار درمانی

شناختی ص 152 )

رويارويي مرحله به مرحله

اجراي دقيق رهنمودهايي كه قبلاً برشمرديم ، در عمل هميشه آسان نيست . درمان نيازمند خلاقيّت زيادي است چه از جانب بيمار و چه از جانب درمانگر . در اين جاما رويارويي را به تفصيل توضيح مي دهيم . مي توان روشهاي مختلف ديگري را نيز با آن ، تلفيق كرد. در اين باره ، در قسمت روشهاي سودمند ديگر درماني ، توضيح خواهيم داد.

طراحّي تكاليف عملي

غالباً تنظيم فهرست مدرجّي از تكاليف ، دشوار است. امّا چند راهبرد مفيد وجود دارد كه در صورت بروز اين مشكل ، به كار مي آيد . اگر هراس ، وضعيت محدود و مشخص دارد مانند جانور هراسي و هراس از بيماريهاي بخصوص ،‌مي توان از هر وسيلة ارتباطي به عنوان پايه اي براي درمان ، استفاده كرد . دراين صورت، بيمار ممكن است بتواند دامنة تكاليف را از طريق خواندن ،‌نوشتن و يا حرف زدن دربارة شيء مورد هراس ،‌تماشاي برنامه ها و يا فيلمهاي مناسب تلويزيون و يا گوش دادن به برنامه هاي راديويي و غيره، گسترش دهد.

راهبرد ديگر ، تشخيص عواملي است كه سطح اضطراب مورد تجربه را تعديل مي كند . مثلاً اشكال در موقعيتهاي اجتماعي ممكن است بر حسب تعداد افراد خاص ، سن ، جنس و ميزان اقتدار در ارتباط بيمار و يا بر حسب متغيرهايي مانند رسمي بودن موقعيت ، موقعي از روز و يا شرايط محيطي ، فرق كند . اطاق گرم ، ممكن است نشانه هاي ناراحت كنندة اجتماعي از قبيل عرق كردن را تحريك كند. هميشه خوب است اين سؤال را مطرح سازيم كه « چه چيزي انجام كار را براي شما آسان تر / دشوار تر مي سازد؟ » و نيز به ياد داشتنه باشيم كه عوامل زمينه اي مانند احساس خستگي شديد و يا سرماخوردگي جدّي ، ممكن است كه تمرين را به طور موقتي ، تا حدي دشوارتر گرداند. (رفتار درمانی شناختی ص 152 و153)

رويارويي واقعي

هدف عمدة درمان ايجاد اطمينان خاطر در بيمار است كه مي تواند با چيزهايي كه مورد اجتناب او بوده است ، روبرو شود. به همين دليل است كه بر تكليف خانگي و شرايط واقعي تمرين ، زياد تأكيد مي شود . با اين همه ، در شروع كار بهتر است هنگام رويارويي بيمار با موقعيت ، او را همراهي كرد. اين كار ممكن است اضطراب او را كاهش دهد و / يا حركت در فهرست مرتبه بندي را تسريع كند و نيزاين كار مي تواند شيوه اي براي نشا ن دادن مهارتهاي خاص مثلاً در كنترل اضطراب و يا تعاملهاي اجتماعي باشد. امّا خطر آن اين است كه بيمار به جاي آن كه بر خويشتن تكيه كند بر همراه تكيه مي كند . پس بهتر آن خواهد بود كه از بيمار بخواهيم در صورت امكان ، به تنهايي تمرينها را انجام دهد و پيش از آن كه درمان پايان پذيرد بدين ترتيب صورت گيرد: 1- سوار شدن اتوبوس با همراه ؛ 2- سوار شدن اتوبوس در حالي كه همراه جاي ديگري از اتوبوس نشسته است؛ 3- ملاقات بيمار در ايستگاه /0 اول خط ) ؛ 4- ملاقات بيمار در انتهاي خط. (رفتار درمانی شناختی ص 156 )

رويارويي تجسمّي

در مواردي مانند ساعقه هراسي و يا پرواز هراسي ، انجام رويارويي زده و واقعي كار آساني نيست . در اين موارد مي توان به جاي زوياويي واقعي از رويارويي تجسّمي استفاده كرد . رويارويي تجسمي ، نيز همانند رويارويي زنده بايد مرحله به مرحله صورت پذيرد و در موارد ممكن ،آن دو بايد با هم تلفيق شوند . بدين ترتيب از بيمار پرواز هراس خواسته مي شود كه در ذهن خود، مسافرت را ترتيب دهد و نيز به او گفته مي شود كه خواندن مطالبي دربارة پرواز ، صحبت درآن باره ، رفتن به فرودگاه ، و البته مسافرت معمولي با هواپيما ( باشگاههاي محلّي و يا مدارس پرواز ، گاه در اين باره مايل به كمك هستند ) نيز مي توانند سودمند باشند.

درمان گروهي

شباهتهايي كه بين افراد هراسي وجود دارد،آنها را مستعد درمانهاي گروهي مي كند( به عنوان نمونه مراجعه شود به هفنر و ميلتون ، 1977 ؛ امل كمپ ، مرش، ويسيا و ون درهلم ، 1985 ؛ هايم برگ ، داج و بكر ،1987) . اعضاي گروه غالباً مي توانند افكار خوددربارة مقابله با موقعيتها را با ديگران در ميان بگذارند و يكديگر را مورد حمايت و تشويق قرار دهند .

رويارويي گروهي در ورد بيماران بيرون هراس ، معمولاً به شكل مسافرت گروهي به مركز شهر و يا فروشگاهها برنامه ريزي مي شود و بعد اعضاي اصلي گروه مي توانند به تنهايي و يا دوتايي ، متناسب با نيازهاي خود، كار درماني را ادامه دهند. سه جلسة گروهي در هفته و هر جلسه به مدت تقريباً نصف روز مي تواند بهبود كافي در بيماران ايجاد كند تا خود به تنهايي و با درمان گروهي اندك حمايتي از اعضاي گروه ، به كار خو ادامه دهند . هراسهاي اجتماعي نيز مي توانند از درمان گروهي استفاده كنند و در هر دو مورد اگر از تكاليف خانگي – كه به طور فردي طرّاحي شده اند – به عنوان پشتوانة جلسات گروهي ، استفاده شود اثر درماني بيشتر خواهد شد. (رفتار درمانی شناختی)

درمان داروئی فوبی ها :

در دهه ی 1960 گرفتار درمانی شروع به شکوفایی نمود . گروهی از روانپزشکان در انگلستان وگروهی دیگر در نیویورک شروع به مطالعه تاثیر داروها روی فوبیها کردند . فوبیک ها از زمان بسیار قدیم دارو مصرف می کردند ؛ برمورها ، کلرال هیدرانه ، باربیتورانها ، مشتقات تریاک ، حشیش والبته الکل .

همه اینها رفع اضطراب می کنند اما به طور موقتی ، خماری یا آثار محرومیت به وجود می آورند وبا احتمال اعتبار همراست .

پزشکانی که منطقی فکر می کنند در قرن بیستم سعی می کنند از این داروها حداقل استفاده را بنمایند .در دهه 1950 سه طبقه جدید دارو وارد بازار گردید . یک گروه برای پسیکوزها بود ، دومی برای اضطراب ، سومی برای افسردگی .

داروهای خاص پیسکوزها ، " آرامبخش قوی " یا " نورولپتیک " نامیده می شوند . قرائنی از تاثیر این داروها بر فوبی ها وجود ندارد .داروهای ویژه اضطراب ؛ " آرام بخش ضعیف " یا " اضطراب زا " نامیده می شوند . ومعمولاً به طبقه بفرودیازپین " اطلاق می گردند . و" دیازپام " و" کلردیازپوکسید " نمونه هایی از آنهاست چون فوبی ها حالت اضطرابی برتر هستند انتظار می رود هر داروی موثر بی فوبی ها ، دارویی خواهد بود که اضطراب را رفع می کند ، مثل " والیوم " و" لیبریوم " که بدون تردید این کار را می کنند . (فوبی ص 127 و126 ) .

فهرست منابع و ماخذ :

1-  خداپناهی ، محمد کریم ، انگیزش و خیجان / تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) 1379 .

2-  سادوک ، بنجامین ، خلاصه روانپزشکی جلد دوم ، ترجمه دکترحسن رفیعی و دکتر خسروسبحانیان ، تهران انتشارات ارجمند ، چاپ دوم 1384 .

3-  ساراسون – ایروین جی ، روانشناسی مرضی (جلد 1) ، ترجمه دکتر بهمن بخاریان ، محمدعلی اصغری مقدم – محسن دهقانی / تهران انتشارات رشد 1383 .

4-  گودین ، دانلد ، فوبی ، ترجمه دکتر نصرت الله پورافکاری ، تهران ، انتشارات رشد ،1372 .

5-  هاوتون کیت ... و دیگران ، رفتار درمانی شناختی : راهنمای کاربردی در درمان اختلالهای روانی / مترجم حبیب الله قاسم زاده / تهران ، انتشارات ارجمند 1382 .

6-    WWW.googel.com//    همه گیرشناسی هراس // WWW.radiozmaneh.com

7-    WWW.googel.com// همه گیرشناسی هراس   //www. Turkmenstudents .com

8-    WWW.googel.com// phobialist . com . psyonline . nI